شاتون از چه جنسی ساخته می‌شود؟
علائم خرابی شاتون خودرو چیست؟
خرابی شاتون به سادگی قابل تشخیص نمی باشد و نیاز به تجربه خیلی بالا دارد، از علائم خرابی شاتون می توان به صدای تق تق خیلی خفیف در هنگام سرد بودن در بعضی موتور ها و صدای تق تق در دسته دیگری از موتورها اشاره نمود و این بستگی به این دارد که طراحی شاتون و بوش ها در محل اتصال آن به پیستون چگونه باشد، کج شدن شاتون به ندرت اتفاق می افتد و این وضعیت هنگامی اتفاق می افتد که آسیب خیلی زیادی به موتور رسیده باشد.
تنها راه مطمئن برای بررسی وضعیت شاتون، باز کردن موتور و بررسی شاتون، یاتاقان‌ها، پین پیستون و محل اتصال میل لنگ و شاتون است که در آن یاتاقان‌های شاتون به جلو و عقب کشیده می‌شوند. بدیهی است که این کار مستلزم دانش فنی و البته هزینه‌های زیادی است اما در صورتی که از نقص فنی شاتون اطمینان دارید می‌تواند تنها گزینه موجود باشد.
شاتون از چه جنسی ساخته می‌شود؟
شاتون باید مقاوم و سبک باشد بنابراین معمولا آن را از فولاد می‌سازند تا مقاومت لازم را در برابر حرارت موجود در موتور و ضربات ناشی از حرکت‌های حین کار را داشته باشد. در واقع ضربات ناشی از احتراق و انتقال نیروی آن به میل‌لنگ از عوامل اصلی شکستن شاتون است. بنابراین شاتون باید استحکام لازم برای مقاومت در برابر این ضربات را داشته باشد و در عین حال حرارت بالای موجود در فضای سیلندر را تحمل کند. شاتون باید به گونه‌ای باشد که علاوه بر نشکستن و ترک برنداشتن تحت فشارهای پیستون دچار هیچ گونه خمیدگی نیز نشود. گاهی شاتون را از جنس آلومینیوم می‌سازند اما با این وجود شاتون‌های فولادی همچنان به انواع جدید ارجعیت دارند. شاتون با روش ریخته‌گری فورجینگ ساخته می‌شود تا مقاومت و استحکام آن تا حد امکان بالا رود.
آشنایی با انژکتور و سوخت رسانی هرینگتون
شاتون زدن چیست؟
آیا می دانید منظور از شاتون زدن چیست؟ شاتون زدن را می‌توان یکی از عوامل گیریپاژ کردن موتور خودرو دانست که البته بدترین آن‌ها نیز است. شاتون زدن زمانی اتفاق می‌افتد که حجم روغن موجود در کارتل به کمتر حد مورد نیاز برسد یا روغن خاصیت روانکاری خود را به دلایل مختلف از دست داده باشد. در این حالت پیستون خشک کار کرده و حرارت آن بیش از حد بالا می‌رود. این حرارت بالا موجب انبساط بیشتر قطعات پیستون شده و در نتیجه گژن پین درون شاتون قفل می‌شود. فشار وارده از سوی پیستون که به سمت پایین حرکت می‌کند همزمان با قفل کردن شاتون منجر به خم شدن یا شکستن آن می‌شود. اگر شاتون کاملا قفل شده باشد فشار آن را شکسته و به دیواره سیلندر ضربه وارد می‌کند. این ضربه منجر به ترک خوردن دیواره سیلندر می‌شود. در این صورت شاتون، میل لنگ، سیلندر و یاتاقان‌ها همه آسیب دیده و باید تعمیر و یا تعویض شوند. البته این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که خودرو در سرعت بالا باشد و موتور با دور بالا در حال کار.
اگر سرعت و دور موتور پایین باشد احتمال باز شدن قفل شاتون و ادامه کارش وجود دارد، هرچند سخت. در این حالت فشار ناشی از پیستون شاتون را خم کرده و شاتون خم شده حین حرکت با دیواره سیلندر برخورد کرده و صدای شدیدی همزمان با کار کردن موتور به گوش می‌رسد. در حالت اول خودرو کاملا از حرکت می‌ایستد و موتور قادر به ادامه کار نیست اما در حالت دوم توان و دور موتور افت شدیدی خواهند داشت و خودرو به سختی به حرکت خود ادامه خواهد داد. احتمالا دیگر متوجه شده باشید شاتون زدن چیست و چه مشکلاتی را می تواند برای خودروی شما به وجود بیاورد.
آشنایی با قطعات موتوری هرینگتون
ساختار و اجزای شاتون
شاتون میله‌ای است که دو سر بزرگ و کوچک در دو طرف دارد. با وجود سخت و مقاوم بودن تا حد امکان سبک ساخته می‌شود. استحکام آن منجر به مقاومتش در برابر فشارهای پیستون و کشش‌های آن هنگام رفت و برگشت می‌شود. قسمت‌های مختلف این قطعه کوچک، سبک و مستحکم به این قرار است:
بدنه یا ساق
قسمت بین دو سر شاتون را بدنه می‌گویند که به شکل ریخته‌گری با سر کوچک‌تر یا یاتاقان کوچک به صورت یکپارچه طراحی می‌شود و با قسمت بالایی یاتاقان بزرگتر نیز یک تکه است. البته اگر یاتاقان بزرگتر نیز فرمی یک تکه داشته باشد با کل آن یکپارچه ساخته می‌شود. ضربات و نیروی پیستون پس از یاتاقان کوچک به بدنه منتقل و از طریق آن به یاتاقان بزرگ می‌رسد.
سر کوچک (یاتاقان کوچک)
این بخش همواره یک تکه ساخته می‌شود و با بدنه یا ساق نیز یکپارچه است. سر کوچک شاتون با پیستون در تماس است و از طریق گژن پین به آن وصل می‌شود. این سر کوچک تشکیل یک یاتاقان می‌دهد و در داخل آن یک بوش قرار داده می‌شود. این بوش که از جنس مس یا برنج است همواره در تماس با گژن پین است و مانع از سایش سطح داخلی یاتاقان کوچک شاتون می‌شود. ضربات پیستون ابتدا با این بخش برخورد می‌کند.
سر بزرگ (یاتاقان بزرگ)
این قسمت که بخش متحرک شاتون نیز هست در دو نوع ساخته می‌شود و از طریق لنگ میل‌لنگ به آن متصل می‌شود. حرکت این یاتاقان منجر به چرخش لنگ و انتقال حرکت عمودی پیستون به میل‌لنگ و تبدیل آن به حرکت چرخشی، جهت به حرکت در آمدن چرخ‌ها می‌شود. در داخل این یاتاقان نیز برای جلوگیری از سایش سطح داخلی آن با لنگ از بوش استفاده می‌شود. دو نوع مختلف یاتاقان متحرک شاتون عبارتند از:
– شاتون با یاتاقان متحرک دو تکه: تکه‌های این نوع یاتاقان شاتون به وسیله دو پیچ و مهره به هم وصل می‌شوند. در صورت دو تکه بودن این یاتاقان، نیمه پایینی آن را کپه می‌نامند که با دو پیچ و مهره به نیمه بالایی متصل می‌شود. در این صورت بوش درون این یاتاقان نیز به صورت دو نیم بوش در داخل آن به کار می‌رود.
– شاتون با یاتاقان متحرک یک تکه: گاهی یاتاقان متحرک یک تکه طراحی می‌شود که در این صورت با بدنه و ساقه شاتون نیز یکپارچه است که در این صورت یک تکه بودن فرم طراحی میل‌لنگ نیز تغییراتی می‌کند. چرا که قرارگیری یاتاقان متحرک روی لنگ میل‌لنگ نیز با پیچ کردن دو تکه آن زیر و روی میل‌لنگ امکان پذیر نیست و باید نحوه سوار شدن یاتاقان متحرک با میل‌لنگ هماهنگ باشد. بوش این یاتاقان‌ها نیز به صورت غلتک‌های کوچک یا بلبرینگ درون آن کار گذاشته می‌شود.
آشنایی با گیربکس انتقال قدرت هرینگتون
انواع شاتون از منظر روش‌های روغن‌کاری
وظیفه انتقال روغن به یاتاقان‌های شاتون بر عهده بدنه شاتون است. این وظیفه با توجه به نوع طراحی شاتون به دو روش زیر انجام می‌شود.
۱. روغن‌کاری توسط مجرایی که سرتاسری در شاتون قرار گرفته است
به این ترتیب که مسیری برای روغن در تمام سازه شاتون تعبیه می‌شود و این قطعه شاتون را از سوراخ یاتاقان بزرگش گرفته و به یاتاقان کوچک و بوش گژن پین می‌رساند.
۲. روغن‌کاری از طریق سوراخی که در کناره شاتون قرار گرفته است
به این ترتیب که روغن از طریق سوراخ میل‌لنگ و شاتون وارد مجرای روغن شاتون شده و سپس از سوراخ روغن‌کاری آن روی دیواره سیلندر پاشیده می‌شود. روغن روی دیواره سیلندر از طریق رینگ‌های روغن پیستون به سوراخ گژن پین و انگشتی و بوش آن رسیده و روغن‌کاری لازم جهت تسهیل عملکرد این قطعات صورت می‌گیرد.
انواع شاتون در موتورهای V شکل
شاتون‌ها در موتورهای خطی معمولا به شکلی واحد و طراحی‌هایی شبیه به هم به کار می‌روند. همچنین جنس آن‌ها معمولا از همان فولاد ریخته‌گری است. اما در موتورهای V شکل تفاوت‌هایی در فرم شاتون شاهد هستیم و اینکه علاوه بر متفاوت بودن شاتون در این موتورها با موتورهای خطی، انواع مختلفی از شاتون در آن‌ها نیز به کار می‌رود.
۱. شاتون موازی
این نوع شاتون به صورت معمولی، بر روی لنگ میل‌لنگ بسته می‌شود و شاتون هر سیلندر یاتاقان متحرک خود را دارد.
۲. شاتون ضربدری
در این نوع، شاتون‌هایی که از سیلندرهای روبروی هم خارج می‌شوند روی میل‌لنگ سوار می‌گردند با این تفاوت که یاتاقان متحرک یکی روی شاتون روبرویی سوار می‌شود و یاتاقان متحرک شاتون دوم روی میل‌لنگ بسته می‌شود. در این نوع، انتهای شاتون دوم دو شاخه است و انتهای شاتون اول نیز باریک‌تر از حالت عادی.
۳. شاتون لولایی
در این مدل نیز شاتون‌های روبروی هم به واسطه یکدیگر روی میل‌لنگ سوار می‌شوند. به این ترتیب که یکی روی میل‌لنگ سوار می‌شود و دیگری به وسیله یک پین به بدنه شاتون اول متصل می‌شود.